नेहमी चुकणारे शब्द

मुल्य > मूल्य

स्विकार > स्वीकार

मंदीर > मंदिर

आधारीत > आधारित 

क्रांतीकारी > क्रांतिकारी

समुह > समूह

स्वरुप > स्वरूप

नमुद > नमूद

असुन > असून

सेल्सिअस की सेल्सियस?

यष्टीरक्षक > यष्टिरक्षक

नामाचे लिंग सर्वनामाला

खाली दिलेल्या वाक्यात "असलेली" बरोबर आहे का "असलेले" बरोबर आहे?

१) बेल्हे जुन्नर तालुक्यातील एक मोठी बाजार पेठ असलेली मोठ्ठ गाव आहे. 

२) बेल्हे जुन्नर तालुक्यातील एक मोठी बाजार पेठ असलेले मोठ्ठ गाव आहे. 

माझ्यामते क्रमांक २ बरोबर आहे. त्याचे कारण यस्मिन शेख यांच्या लेखात वाचता येईल.

https://www.loksatta.com/navneet/gender-in-marathi-nouns-marathi-language-learning-zws-70-2831275/

ही दोन वाक्ये वाचा :

(१) 'वृद्धांना कधी कधी वाटते, की वार्धक्य किंवा दीर्घायुष्य हे परमेश्वराची कृपा नसून अवकृपा आहे.'

(२) 'मवाल्यांनी त्या सुंदर मुलीला इतका त्रास दिला, की सौंदर्य हे वर नसून शाप आहे असे तिला वाटू लागले.'

या दोन्ही वाक्यांत एक चूक आहे, 'हे' हा शब्द. या दोन्ही वाक्यांत 'हे' हे सर्वनाम, नपुसकिलगी, एकवचनी आहे. वास्तविक पहिल्या वाक्यात हे सर्वनाम 'वार्धक्य' किंवा 'दीर्घायुष्य' या नपुसकिलगी नामाचे नसून 'कृपा','अवकृपा' या स्त्रीलिंगी एकवचनी नामांचे आहे. तसेच, दुसऱ्या वाक्यात 'हे' हे नपुसकिलगी सर्वनाम 'सौंदर्य' या नपुसकिलगी, एकवचनी नामाचे नसून ते 'शाप' 'वर' या (पुल्लिंगी) नामांचे आहे. हे शब्द – नामे, पुल्लिंगी, एकवचनी आहेत, त्यामुळे ही वाक्ये अशीच योग्य आहेत. 

(१) 'वृद्धांना कधी कधी वाटते, की वार्धक्य किंवा दीर्घायुष्य ही परमेश्वराची कृपा नसून अवकृपा आहे.' 

(२) मवाल्यांनी त्या सुंदर मुलीला इतका त्रास दिला, की सौंदर्य हा वर नसून शाप आहे असे तिला वाटू लागले.

या संदर्भात लोकमान्य टिळकांचे एक अत्यंत प्रसिद्ध वचन येथे उद्धृत करावेसे वाटते. – 'स्वराज्य हा माझा जन्मसिद्ध हक्क आहे आणि तो मी मिळवणारच.' 'हा', 'तो' ही पुल्लिंगी सर्वनामे 'स्वराज्य' या नपुसकिलगी नामाची नसून, 'हक्क' या पुल्लिंगी नामासाठी आहेत.

अलीकडेच 'लोकसत्ता'त छापलेले हे वाक्य पाहा – 'मुंबई पोलीस प्रशासनाने काढलेला आदेश हे महाराष्ट्र साहित्य परिषदेच्या पाठपुराव्याचे यश आहे' असे परिषदेचे अध्यक्ष प्रा. मिलिंद जोशी यांनी सांगितले. 'हे' हे सर्वनाम (नपुसकिलगी एकवचनी) 'आदेश' या पुिल्लगी नामाचे नसून 'यश' या नपुसकिलगी नामाचे आहे, हे वाचकांच्या लक्षात आलेच असेल.

कारकिर्द की कारकीर्द?

अरूण फडके यांच्या मार्गदर्शनाखाली बनलेल्या "शुद्धलेखन ठेवा खिशात" या ॲपमध्ये हे स्पष्टीकरण मिळाले.

बरोबरः उर्फ, कारकिर्द, शागिर्द, सुपुर्द

चूकः ऊर्फ, कारकीर्द,शागीर्द, सुपूर्द

उर्फ, कारकिर्द, शागिर्द, सुपुत्र हे मराठीतले तद्भव शब्द आहेत. त्यामुळे ह्यांमधले इकार-उकार मराठीच्या ऱ्हस्व-दीर्घ नियमांनुसार लिहिले जातील. परंतु ह्या चारही शब्दांमध्ये रफारयुक्त अ-कारान्त जोडाक्षर आहे. त्यामुळे ह्या शब्दांना दोन नियम लागू होतात.

१) अ-कारान्तापूर्वीचा इकार उकार दीर्घ असतो.

२) जोडाक्षरापूर्वीचा इकार-उकार ऱ्हस्व असतो.

हे दोन नियम परस्परविरुद्ध इकार-उकार दाखवतात. त्यामुळे आता अ-कारान्त जोडाक्षर असलेले इतर मराठी शब्द ह्या दोन नियमांपैकी कोणत्या नियमाने चालतात हे पहावे लागेल. ते शब्द असे - कुट्ट, खिन्न, खुट्ट, गुच्छ, ठुस्स, डिम्म ढिम्म, डु ढुस्स, फुस्स, भिल्ल, भिस्त, मिट्ट, शिस्त, सुस्त, हुश्श हे सारे शब्द जोडाक्षरापूर्वीचा एकार इकार - उकार ऱ्हस्व असतो ह्या नियमाने चालताना दिसतात. त्यामुळे ह्याच नियमानुसार उर्फ, कारकिर्द, शागिर्द, सुपुर्द असेच लेखन बरोबर ठरते.