२७ सप्टेंबर, २०२५

विकीमिडीया फाउंडेशनचे भारतातील पैसे

गेल्या ६ ते ७ वर्षांत सुमारे आठ कोटी रुपये विकीमिडीया फाउंडेशनने भारतात पाठविले.  Centre for Internet and Society (India) या संस्थेच्या वेबसाईटवर हे आकडे कोणालाही पाहता येतील. 

https://cis-india.org/about/reports

मोदी सरकारने कायदा करून परदेशातून येणार्‍या पैशाचा ओघ उघड करण्याची सक्ती केली म्हणून आज आपण हे आकडे पाहू शकतो. २०१९ सालापूर्वी देखील काही पैसे त्यांनी पाठवले आहेत पण त्याची स्वतंत्र नोंद नाही.

2019 April - June 8844962
2019 Oct - Dec 2147512
2019 Oct - Dec 1044750
2020 Jan - March 5291569
2020 July - Sep 9290535
2021 July - Sep 10258483
2021 July - Sep 3794716
2022 Jan - March 4396493
2022 July - Sep 2280016
2023 April - June 4996699
2023 July - Sep 10416927
2024 Jan - March 7037034
2024 April - June 10228197

हे आकडे फक्त सप्टेंबर २०२४ पर्यंतचे आहेत.  गेल्या एक वर्षातील जमेचे आकडे  अद्याप वेबसाईटवर दिले गेलेले दिसत नाहीत. ज्या संस्थेकडे विकीचे पैसे जमा झाले ती संस्था म्हणजे वर उल्लेख केलेली CIS ही संस्थाच  १ मे २०२५ पासून बंद पडली आहे. तसे त्यांच्याच वेबसाईटवर मुख्य पानावर लिहिलेले आहे. त्याचा अर्थ गेल्या एक वर्षात किती पैसे विकीकडून आले ते समजणे आता अशक्य नाही पण अवघड आहे. मोझिला (फायरफॉक्स) या संस्थेने देखील २ कोटीची देणगी शैक्षणिक कामासाठी दिलेली दिसत आहे. स्वतः तोट्यात असताना हा प्रपंच त्यांनी का केला ते कळायला मार्ग नाही.  परदेशातील इतर काही संस्थांनी देखील पाच - पन्नास कोटी रुपये दिलेले असतील पण तो ह्या लेखाचा विषय नाही.

ह्या ८ ते १० कोटींचा अपहार झाला आहे असे मला अजिबात म्हणायचे नाही. माझा त्या संस्थेच्या संचालकांवर आणि विकीपीडिया साठी झटणार्‍या टीमवर पूर्ण विश्वास आहे. प्रश्न असा आहे इतका पैसा खर्च केल्यावरही मराठी/ हिंदी किंवा दक्षिण भारतातील इतर विकीपीडिया / विकीसोर्स यांची स्थिती अशी का आहे? बहुतेक सर्व स्वयंसेवक विकीसाठी आपला वेळ मोफत देतात असे सांगण्यात येते, ते खरेच तसे आहे का? कॉन्फरन्स खर्च, प्रवास भत्ता,  संगणक खरेदी अशा गोष्टी विकीसाठी कितपत फायदेशीर ठरल्या आहेत त्याचा वस्तुनिष्ठ आढावा घेण्याची त्यांची तयारी आहे का? विकीवर प्रेम करणार्‍या जगभरातील देणगीदारांनी दिलेले हे पैसे आहेत त्यामुळे त्याविषयी बोलण्याचा मला नक्कीच अधिकार आहे. कारण विकीच्या दृष्टीने १ कोटी किंवा एक रुपया देणारा देणगीदार दोन्ही एकाच मापाचे आहेत. सामान्य माणसाचा आवाज हाच विकीपीडियाचा आवाज आहे. माझे योगदान नगण्य असले तरी मी प्रश्न तर नक्कीच विचारू शकतो.